3. Kur’an-ı Kerim’in Kitap Hâline Getirilmesi ve Çoğaltılması
Peygamberimiz hayatta iken Kur’an-ı Kerim’in indirilişi tamamlanmış ve inen ayetler vahiy kâtipleri tarafından eksiksiz olarak yazılmıştır. Kur’an ayetlerinin bir kitap hâline getirilmesi ise Hz. Muhammed’in ölümünden sonra gerçekleşmiştir.
Çünkü ayetlerin parça parça gelişi Peygamberimizin hayatının son dönemine kadar sürmüştür.
Sevgili Peygamberimiz gelen ayetleri hemen ezberliyor ve vahiy kâtiplerine yazdırıyordu. Daha sonra yazdırdığı ayetleri okutuyor ve doğru yazılıp yazılmadığını kontrol ediyordu. Bu arada isteyenler bu ayetleri Peygamberimizden alarak kendileri için çoğaltabiliyorlardı. Böylece Peygamberimiz hayattayken Kur’an ayetleri birçok sahabe tarafından hem ezberlenmiş hem de yazılmıştır. Bu uygulama Kur’an’ın aslını koruyarak günümüze kadar gelmesini sağlamak için alınmış önemli bir tedbirdi.
Ayet ve surelerin Kur’an’daki sıralaması, Yüce Allah’ın bildirmesi ile olmuştur. Her yıl ramazan ayında o ana kadar gelmiş ayetlerin tümü Cebrail ile Peygamberimiz arasında karşılıklı okunarak kontrol ediliyordu. Bu uygulamaya “mukabele” denmekteydi.
İslam dünyasında halen sürdürülen mukabale geleneği bu uygulamaya dayanmaktadır. Günümüzde mukabele, bir kişinin okuyup diğerlerinin takip etmesi veya dinlemesi şeklinde yapılır. Bu yöntemle Kur’an baştan sona okunmuş olur. Bu okumaya “hatim” denir.
Peygamberimizin ölümünden sonra çıkan savaşlarda hafız sahabelerden birçoğu şehit oldu. Bu durumdan kaygılanan Hz. Ömer devlet başkanı Hz. Ebu Bekir’e gelerek bir an önce vahiy kâtiplerindeki Kur’an ayetlerinin bir araya getirilerek tek bir nüshanın oluşturulmasını istedi. Bunun üzerine Zeyd bin Sabit’in başkanlığında bir komisyon oluşturuldu. Böylece başta Kur’an’ı en iyi bilenlerden biri olan Hz. Ali olmak üzere sahabelerin de katılımıyla Kur’an’ı Kerim tek bir nüsha olarak kitap haline getirildi. Mushaf adı verilen bu nüsha Hz. Ebu Bekir’den sonra Hz. Ömer’e geçti. O da vefatı öncesinde kızı Hafsa’ya bu nüshayı emanet etti.
Hz. Ebu Bekir tarafından bir kitap halinde toplanan Kur’an’ın Hz. Osman döneminde çoğaltılarak dağıtılmasında ihtiyaç duyuldu. Çünkü Hz. Osman zamanında Müslümanlık birçok bölgeye yayılmıştı. İslam’ın yayıldığı bölgelerde insanlar Kur’an’ı öğrenmek istiyorlardı. Bunun üzerine Hz. Osman ilk nüshadan Kur’an’ın çoğaltılması kararını aldı. Zeyd başkanlığında bir komisyon kuruldu. Çoğaltılan bu Kur’an nüshaları, Müslümanların yoğun olarak yaşadığı bölgelere gönderildi. Böylece Kur’an’ın yazılışı ve okunuşu konusunda bir birlik de sağlanmış oldu.
